Zeven dagen waren we in Rusland. We begonnen in Sint Petersburg Onderweg naar Moskou verbleven we een nacht in Novgorod. Dit is een handelsstad, die in de tijd van Iwan de verschrikkelijke zijn bloeitijd had. Heden ten dage is het een redelijke grote stad met een klooster buiten de stad, een Kremlin en een grote verzameling kerkjes. Deze zijn primair door handelaren gebouwd als pakhuis. Indertijd was het verboden om anders dan voor kerken steen te gebruiken. Houten pakhuizen brandden regelmatig tot de grond af. Vandaar deze plotseling vroomheid. Beneden werden handelsgoederen opgeslagen en op zolder was de kapel. Het hele gebied van het oude centrum aan beide zijden van de rivier is bezaaid met dit soort bouwsels. De tussenliggende houten huizen zijn reeds lang geleden verdwenen.
Iwan de vierde, heerser van Moskou en omgeving, heeft de macht van de stad hardhandig gebroken. Hij heeft links en rechts wat mensen opgehangen en tal van opponenten van de klokkentoren in Novgorod naar beneden gegooid. We weten verder weinig van die tijd. Hij brak de macht van de bojaren (edelen), versloeg de Tartaren en vestigde het Russische rijk. Er zijn nauwelijks documenten. Desondanks vertelt de plaatselijke gids met grote stelligheid, dat er 25000 welgestelde lieden vanuit de klokkentoren naar beneden gegooid zijn om de rest tot medewerking te bewegen. Als je de omvang van de oude stad en de hoogte van de klokkentoren in ogenschouw neemt, dan is dit een absurd aantal...
Ook enigszins ongewis zijn de aantallen slachtoffers van de grote vaderlandse oorlog. Men praat hardnekkig over 25 miljoen. Dit cijfer is kennelijk tot stand gekomen door de officiële bevolkingscijfers van voor en na de oorlog met elkaar te vergelijken. Iedereen kent het spreekwoord: "Je hebt leugens, aartsleugens en statistieken". Met statistieken wisten communisten en Stalin een geheel nieuwe dimensie te realiseren. Wanneer je twee zulke cijfers van elkaar aftrekt, dan heb je totale nonsens. Het berekenen van het aantal slachtoffers van een oorlog is zo wie zo geen eenvoudig opgave. Een optrekkend leger is erger dan een sprinkhanenplaag. Naast slachtoffers onder de soldaten vallen tal van slachtoffers door honger. Er ontstaan oncontroleerbare vluchtelingenstromen, weinig kinderen worden geboren en kindersterfte is hoog. De gemiddelde levensverwachting daalt door gebrek aan adequate medische verzorging. Men weet dus het aantal zelfs niet bij benadering...
