Enige zorg hadden we wel bij de terugkeer naar Rusland. De vorige keer waren we zo'n beetje de eerste toeristen. Het was in het eerste jaar van Gorbatsjov. We werden ontvangen als vorsten, kregen in een week meer kaviaar, dan in de rest van ons leven. Alles was volpension. De koks sloofden zich uit tot het uiterste, hoewel er midden in de winter voor anderen nauwelijks iets te krijgen was. Moskou en Leningrad in de sneeuw waren feeëriek. Het was een onvergetelijke ervaring en dan ben je bang dat het een tweede keer tegenvalt. Indertijd troffen we beide steden aan na vijftig jaar verwaarlozing. Alles was grauw. Alleen de sneeuw verzachte het aanblik. Nu vijftien jaar later is enorm hard gewerkt. In Leningrad is van alles schoongemaakt, geverfd en opgeknapt. In Moskou hebben ze een aantal nieuwe, voormalige kerken herbouwd. Het Rode Plein is nu autoloos en dank zij de twee herbouwde kerken weer een echt plein geworden i.p.v. een kaal tochtgat met talrijke voorbij razende auto's.
Het hoogtepunt van Moskou is het Kremlin. Tegenwoordig is het zwaar beveiligd. Alles is tot de puntjes gerestaureerd. Het geheel is totaal onherkenbaar. We hebben ditmaal de schatkamers van het Kremlin uitvoerig mogen bekijken. Het is mooi en redelijk te doen, ware het niet dat de gids uitvoerig stil wilde staan bij alles wat we tegenkwamen. Anderhalf uur lang verhalen bij elk voorwerp was mij en vele anderen van de groep wel wat veel. Groot was de opluchting toen we na afloop nog een kijkje mochten nemen op het plein buiten en in een kathedraal. Je mocht binnen nergens filmen, maar we hebben overal voldoende DVD's, video's en plaatsjesboeken weten aan te schaffen om een uitputtend overzicht van de verschillende kunstschatten te kunnen maken.
Het gebouw van bijna 30 verdiepingen staat langs de rivier tegenover het oude centrum. Het is werkelijk schitterend. In bepaalde opzichten wat verouderd. Als het echt gerenoveerd zou worden, dan konden rondreizen met toeristen er niet meer verblijven. Wij zaten op de elfde verdieping in een kamer met parket, douche en televisie op loopafstand van het centrum. Onvergetelijk... We hebben de was laten doen. Je moet dan allerlei formulieren invullen. Maar toen dat eenmaal gebeurd was, kwam de 'kamermeid' gretig om zes uur in de avond de was ophalen en beloofde hem de volgende ochtend terug te brengen. Tot onze verbijstering werden we s'morgens om half acht uit bed gehaald voor de was. Kennelijk had ze de hele nacht doorgewerkt. Het kostte 62 euro. Gezien de hoeveelheid en de kosten van de werkster thuis geen echt schokkend bedrag.
We begonnen Moskou met het bezoeken van de metro. De in herinneringen steeds groeiende en onvoorstelbare rijkdom van de vorige keer zagen we er niet in terug. Deze keer hebben we langdurig gefilmd en een stel mooie foto's gemaakt. We moesten ons wat beperken. Het mooiste station konden we niet bezoeken, omdat gezien de gevorderde leeftijd van de groep er teveel overstappen en trappen klimmen voor nodig was. Toch blijft de metro van Moskou behoren tot de wereldwonderen. Het merendeel van de stations is gebouwd na de oorlog. Iedere grote republiek heeft een station geadopteerd en versierd met passende beeltenissen. We eindigden de rit bij het Rode Plein. Het was nog licht. Zoals steeds was het door de noordelijke ligging licht tot elf uur in de avond. Met de camcorder kon ik de prachtig gekleurde en verlichte kathedraal schitterend nemen. Voor anderen met gewone kamera's was het wat lastiger. De volgende dag hebben ze bij dag een herkansing gehad.
Naast het Kremlin is er in Moskou een prachtig klooster met begraafplaats van beroemde Russen. Ook is er een panorama van de Slag bij Borodino. Na de veldtocht van Napoleon zat de tsaar aller Russen met het probleem, dat hij een verpletterende overwinning had geboekt zonder enige veldslag te hebben gewonnen. Aan het begin van de campagne zijn er wat schermutselingen geweest, die zonder enige moeite door Napoleon werden gewonnen. Bij Borodino is een serieuzere poging gedaan de Fransen tot staan te brengen. Napoleon slaagde er niet in om een beslissende overwinning te boeken, maar de doortocht naar Moskou honderd kilometer verderop kwam open te liggen. Hij verbleef enige weken tot de stad in brand opging. De terugtocht in de barre winter is legendarisch. Slechts tien procent van zijn machtige leger van een half miljoen man bereikte in enigszins georganiseerde staat het thuisland.
De (verloren) slag bij Borodino is vereeuwigd door de Russen als ware het een 'overwinning' met een panorama. Ook is er in Leningrad een portrettengalerij van iedere belangrijke militair, die aan de slag heeft deelgenomen. Meer dan 150 portretten hangen daar naast elkaar. Naast oudere en ervaren militairen zie je tal van twintigers in een generaalsuniform. Kennelijk zonen uit machtige geslachten. Wat heeft het nu voor zin om een baardeloze jongeling de leiding te geven over een half leger. Het is niet verrassend, dat Napoleon daar weinig moeite mee had. Overigens schijnen toch nog een behoorlijk aantal deelnemers aan de campagne het overleefd te hebben. Als deserteur hebben velen onderdak gezocht in de Baltische staten getuige het grote aantal Franse namen, dat je daar heden ten dage kunt aantreffen.
