Sinds enige tijd organiseert men in de Oekraïne boottochten over de Dnjepr. Het is een tocht van 2000 km op en neer van Kiev naar de Krim. Tijdens de reis op de Djnepr zijn we beiden flink aangekomen en gaan een week op water en brood tegemoet. De steden Kiev en Odessa vielen niet tegen. Ook de 'gesloten' steden Jekatharinaburg en Sewastopel zijn aardig. We hadden wat leuk gezelschap van onze leeftijd. Verder was het tamelijk bejaard, Duits en was de natuur 'mooi'. We hadden de hoogste drankrekening van de hele boot. Wijn bij de maaltijd maakt het verschil. Desondanks viel de rekening door de lage koers van de grifna mee. De bevolking van de Oekraïne doet erg zielig, maar ondertussen is de economie al weer behoorlijk opgekrabbeld. Tsjernobil, de rakettenindustrie en de monocultuur van graan zijn verleden tijd. In de steden zien de mensen er welvarend uit. De landbouw is geprivatiseerd en voorziet voor 92% in de behoeften. Inmiddels zijn er 5000 nieuwe Mercedessen vanuit Duitsland geïmporteerd.

Het was in alle opzichten een onderhoudende reis. Het is gewoon leuk om het gevoel te hebben welkom te zijn. Alles werd uit de kast gehaald om het iedereen gedurende de reis naar de zin te maken. Allerlei dingen werden georganiseerd. Naast servettenvouwen, cocktail party's, captainsdinner, excursiepresentaties en toneelclub met optreden was er een pianist aan boord. Een prachtige man. IJdel, kaal, stralend, enthousiast, die dagelijks concerten verzorgde op een enigszins ontoereikende piano. Hij begon met Schubert e.d. Dat was niet zo'n succes gezien de matige kwaliteit van de piano. Later koos hij voor meer geschikt repertoire. Rakhmaninov is prachtig mits met het juiste temperament gespeeld en een beetje vals doet er bij dat soort muziek dan niet zo toe.

Een ander opmerkelijk programmaonderdeel waren de lezingen over de geschiedenis en de huidige toestand van de Oekraïne. Een sombere uiterst serieuze man zat, dan precies een uur lang in prachtig Duits voor te lezen uit een schrift. Hij had er een horloge naast liggen. De volgende dag ging hij verder waar hij gebleven was. Het schiep een schitterend beeld van het land en de bevolking. Hoewel hij o.i. de recente hoopvolle ontwikkelingen een beetje gemist had. Het is waar, dat er van de zware industrie, die vroeger in de Oekraïne geconcentreerd was vrijwel niets meer over is. Ook is het waar, dat op het ogenblik niemand meer behoefte heeft aan miljoenen tonnen graan. Alles wat met de oude statistieken gemeten werd, is niet meer. Maar overal duiken nieuwe initiatieven op, ongemeten, onbelast, divers en hoopgevend. Armoede of honger wordt niet geleden. Het gaat misschien niet hard genoeg, maar er gebeurt enorm veel en binnen enkele jaren zal er sprake zijn van een bloeiende en volledige gereorganiseerde economie.

Een wat minder gewaardeerde figuur uit de geschiedenis was Stalin. In het verhaal gaan de miljoenen, die omgekomen zijn tijdens de grote vaderlandse oorlog, landbouwhervormingen en zuiveringen in een eindeloze stroom over tafel. Toch is hij het, die de huidige tocht over de Djnepr mogelijk heeft gemaakt. Hij heeft diverse dammen en sluizen laten aanleggen om de rivier bevaarbaar te maken en elektriciteitwinning mogelijk te maken. Een gigantisch complex ligt bij Zaporodje. Daar ga je in een van de grootste sluizen ter wereld zo'n dertig meter omhoog. Op het ogenblik is er opmerkelijk weinig transport over de Djnepr. Maar in de toekomst kun je een eindeloze stroom boten verwachten om de handel binnen de Oekraïne en met de rest van de wereld gestalte te geven. Een prachtige waterweg van 2000 km ligt te wachten om nuttig gebruikt te worden.

Een voorbeeld van de zware industrie, die vrijwel volledig verloren is gegaan, zijn de raketfabrieken bij Jekatharinaburg. Daar werden vroeger de raketten gemaakt om het evenwicht in de koude oorlog met Amerika te handhaven. Daar werden de eerste ruimte capsules gemaakt voor de race naar de maan. Niemand heeft daar meer behoefte aan. Het wordt nu allemaal tentoongesteld. Het verschil in techniek tussen de Amerikanen en de Russen is opmerkelijk. Terwijl de Amerikanen uitblinken in miniatuur en techniek, zijn de Russische raketten het toonbeeld van eenvoud en robuustheid. Je ziet contacten van goud tussen de verschillende onderdelen van een raket met een doorsneden van meer dan een cm. Kostbaar, weinig verfijnd, maar het werkt altijd. Je moet je ontwerpen tot het op het bot vereenvoudigen, maar daarna kun je het in massa maken en niets, geen stof, verwaarlozing, nonchalance kan verhinderen, dat hij probleemloos het luchtruim zal kiezen als dat nodig is. 

Samen met Polen heeft de Oekraïne veertig jaar lang de Sovjet Unie en het Warschaupact gevoed. Enorme hoeveelheden graan werden verbouwd op de eindeloze vlakten. Duizenden tractoren inefficiënt, robuust, identiek en centraal op een plek gemaakt in de Oekraïne leverden de werkkracht. Waarom komt de Sovjet Unie nu niet om van de honger nu deze stromen met graan niet meer door het wereldrijk vloeien en niemand meer tractoren koopt? Een mogelijke verklaring zit hem in reductie van verspilling. Als graan niets kost, iedereen vlees eet, dan wordt het aan de beesten gevoerd of blijft het op de velden liggen verrotten. Als 200 miljoen mensen besluiten om half zoveel vlees te eten en een beetje meer brood, dan vermindert dat de behoefte aan graan enorm. Voor een kilo vlees heb je immers veel meer graan nodig, dan voor een kilo spaghetti. In de toekomst zal de behoefte aan graan met het stijgen van de welvaart wel weer aantrekken. Eerst moet de handel weer op gang komen. Handel gestuurd door een pennenstreek in het Kremlin moet vervangen worden door reële behoeften. Transport moet betaald worden. Brandstof is niet meer gratis. Kwaliteit moet omhoog om met de wereldmarkt te concurreren.

Een paar beelden van onderweg. De enorm brug over de Djnepr bij Jekatharinaburg. Zicht over de mediterrane sfeer in Sewastopel langs de haven. Het fort bij de haveningang. De stad heeft een reeks natuurlijke havens in de vorm van een octopus. Tijdens de Krimoorlog hebben de Engelsen en Fransen zich erop stukgebeten. De Duitsers wisten de stad te nemen. Kilometers lange onderzeebootbunkers zijn uitgehakt in de rotsen. De complete Zwarte Zee vloot ligt er nu te verroesten. Het is een leuke, vrolijke stad geworden. Ook zien jullie het paleis van de Tsaar in Yalta, waar aan het einde van de tweede wereldoorlog de conferentie plaats vond tussen Stalin, Churchill en een stervende Amerikaanse president en de wereld verdeeld werd. Voorts bezochten we het paleis van Djengis Khan op de Krim. Eiwitten zijn schaars tegenwoordig in de Oekraïne. Wie de kans heeft, maakt van de gelegenheid gebruik vissend het karige dieet wat aan te vullen.