Turkije hebben we meerdere malen bezocht in een tijd, dat we nog met dertig kleine fotootjes terugkwamen van een reis. We begonnen met een wat barre rondreis door Oost Turkije. De afstanden waren enorm. Veertien uur in de bus voor elke bezienswaardigheid. Een aannemer had de opdracht gekregen de wegen op te knappen. Hij was begonnen met eerst 3000 km weg op te breken. Tweemaal Istamboel gedaan. De eerste maal vanuit Bulgarije met een Russische boot. Het was een paradijs na drie weken 'strandvakantie'. De tweede maal regende het pijpenstelen. Jammer... Ruim tien jaar geleden waren we met een 'all-inclusive' kerstreis in Sides aan de Turkse riviëra. Toch wel mooi... Ditmaal waren we in de provincie Izmir ter gelegenheid van de Generale assemblee van de werelddambond. We hadden autootje gehuurd en deden daarmee alle Grieks - Romeinse vindplaatsen in de regio. Bekend zijn Efeze, Altinkum/Didim, Priene, Melene, etc. Allemaal eeuwen geleden om economische redenen verlaten steden.

De havenstad Efeze is bij ons vooral bekend, vanwege de brieven van Paulus uit de bijbel. De bloeitijd van de stad was onder de Romeinen. Het was eeuwenlang de zetel van de Romeinse gouverneur. De stad raakte in verval nadat het ingenomen werd door de Turkse volkeren afkomstig uit Aië. De haven verzandde en ergens in de middeleeuwen werd de stad verlaten. Het is met stip de mooiste ruïnestad in de omtrek. Er is relatief veel weer overeind gezet tijdens de opgravingen. We gingen er heen met de president van de werelddambond, Harry Otten. Wim is tegenwoordig niet meer zo goed ter been. Binnen korte tijd was Harry volkomen uit zicht verdwenen. Ik bleek zijn telefoonnummer niet in mijn mobieltje te hebben zitten. Gelukkig is de opgraving toch nog dusdanig beperkt in omvang, dat je elkaar onvermijdelijk weer tegenkomt. De voorzieningen bij de opgravingen zijn wat primitief. Daarom na de bezichtiging doorgereden naar Kusadasi. Dat is een levendige stad tien kilometer verderop, waar dagelijks de cruiseschepen aanleggen. Aanvankelijk was het de bedoeling het wereldkampioenschap Blitz/Rapid en de generale assemblee daar te houden i.p.v. Didim.

Dit is het uitzicht, dat we drie dagen achter elkaar hadden vanuit het restaurant, dat we bij het eerste bezoek aan de stad wisten te vinden. Bij de ruïnesteden hebben ze alleen hamburgers. Net zoals in andere Middellandse zee landen, moet je de plekken, waar je eten gaat met enige handigheid zoeken. Plekken met veel toeristen moet je daarbij mijden. Je moet zoeken naar restaurants met eenvoudig meubilair, waar ook de plaatselijke bevolking wel gaat eten. Vis en vooral geen vlees nemen. Verse vis is er in overvloed. Het eerste wat je doet, is naar achteren lopen om de keuken te inspecteren en te vragen wat er is. Dat vermijdt pijnlijke situaties, als je op de kaart net iets kiest wat ze niet in huis hebben. Je kiest de vis, de wijn en eventueel wat bijgerechten. Daarna gaat alles vanzelf. Harry Otten keek aanvankelijk wat bedenkelijk, maar gaandeweg kwam ook hij tot de conclusie, dat mijn aanpak de juiste was. Hij houdt zelf ook wel wat van onderhandelen in de keuken. Het is goed als het personeel weet, dat je geen sukkel bent...

De eerste dag mompelde de organisator wat over een bezoek aan de plaatselijke tempel. Zijn Engels is een beetje behelpen. Meestal heeft hij een tolk bij zich. Het is dan altijd wat lastig om te bepalen wat er bedoeld wordt. Het kan zijn, dat er opeens een bus klaar staat. Dan is het wat pijnlijk als je met het gehuurde autootje vijftig kilometer verderop bent. Ditmaal stond er echter geen bus klaar. Daarom de auto gepakt en naar de volgende plaats, Bodrum, gereden. Hemelsbreed was dat amber 25 km. Met de auto was het meer dan 100. Het bleek een leuk plaatsje bruisend van het leven met een leuk en gezellig winkelgebied. We doken zelf het eerste het beste een beetje uit de loop gelegen restaurant in. Bijgevolg was het eten en de wijn voortreffelijk. Daarna de stad ingelopen. Het ligt op een schiereiland. Aan de mooie kant van de stad heb je huis aan huis toeristenrestaurants. Aan de andere kant havens en de plaatselijke bevolking. Ik heb nog op de enige plek, waar je het strand kon bereiken een duik genomen...

Op rijafstand van ons hotel in Didim liggen een aantal opgravingen. Ook Didim zelf is een plaats bekend uit de oudheid. Van Melene naar Didim liep een prachtige kaarsrechte weg van het ene heiligdom naar het andere. De Apollotempel in Didim is een juweeltje. Ook de rest van de dammers werd er naartoe gereden juist op het ogenblik, dat wij er een kijkje gingen nemen. De kwaliteit van de verschillende opgravingen was heel verschillend. Op een dag deden we Melene, Priene en Didim. De eerste stad is enorm uitgestrekt. We reden er per ongeluk tegenaan. De receptie van het hotel had voor ons Priene opgezocht in de navigator. Alle beroemde steden blijken in de huidige tijd een heel andere naam te hebben, dan op internet e.d. Het belangrijkste stuk van Melene is het amfitheater. Je kunt het kilometers ver uit het land zien oprijzen. Het duidt erop, dat de stad qua belang vergelijkbaar was met Efeze. Terwijl Wim het zich gemakkelijk maakte op een stoel in de schaduw, ben ik de hele opgraving doorgelopen. Evenals Efeze schijnt het een havenstad geweest te zijn. Daar is nu niets meer van te bespeuren. Kennelijk heeft de zee zich de afgelopen eeuwen kilometers ver teruggetrokken...

De stad Priene was een teleurstelling. Het ligt honderd meter boven het omringende land aan de voet van een enorme klif. Brutaalweg zijn we met het autootje zover gereden als mogelijk was. Maar daarna bleek er nog flink geklommen te moeten worden alvorens de stad te bereiken. Het was een beetje een rommeltje. Wim moest bij wijze van spreken over de meest begaanbare stukken naar binnen gedragen worden. Het plaveisel was zeer geschikt voor hoge hakken... Op papier hadden ze een prachtige schets van de stad en de verschillende tempels. In werkelijkheid was het enorme verzameling verspreid liggende stenen, waar voor een leek nauwelijks een beeld te vormen is over de voormalige staat. Ik heb Wim zover weten te krijgen om plaats te nemen in een stenen fauteuil in het plaatselijke theater. Dan staat hij er ook weer eens een keertje op anders dan per ongeluk. Onder de tempel van Apollo in Didim. Totaal onbegaanbaar voor Wim. Ik heb in hoog tempo al hetgeen fotografeerbaar was op de foto gezet op de vooravond van de Generale assemblee. Daarna moest er gewerkt worden...